Auteur: Frederiek van Lienen, Biodiversity in Business
Boeren en tuinders zitten gevangen in een systeem dat ze dwingt om zoveel mogelijk voedsel te produceren tegen zo laag mogelijke kosten. Hierdoor hebben boeren, als laatste schakel van de agroketen, weinig economische armslag om te betalen voor de milieulasten die met deze manier van werken ontstaan.
Het kost veel geld om de maatschappelijke gevolgen van dit landbouwsysteem op te lossen. Dit systeemfalen kunnen we niet alleen op de boeren afschuiven, maar moeten we als maatschappij gezamenlijk oplossen. De vraag is alleen: hoe krijgen we deze systeemverandering voor elkaar en vooral, wie gaat hiervoor betalen?
Echte Prijzen
Een manier om naar een duurzamere agrarische sector te gaan is door middel van True Pricing. Hierbij worden de kosten van de milieuschade van ons voedselsysteem meegenomen in de prijs van goederen, zodat duurzame keuzes voor consumenten aantrekkelijker worden.
Bij True Pricing zijn de milieukosten in de prijs van het product verdisconteerd, zodat ook de consument en de supermarkt een deel van deze lasten betalen. Het achterliggende principe hiervan is dat de vervuiler (of diegene die kiest voor een niet duurzaam geproduceerd product) hiervoor extra betaalt. In de praktijk blijkt dit niet te werken, omdat uit wordt gegaan van vrijwillige medewerking van de agroketen. True Pricing is echter een bestraffend systeem en geen ondernemer in die keten zal vrijwillig producten met hogere prijzen in de schappen zetten. Het zet immers hun concurrentiepositie en hun omzet onder druk. Het systeem roept weerstand en tegenlobby op.
De onlangs ingediende motie van Tweede Kamerlid Joost Sneller om via True Pricing de kosten van klimaat- en milieuschade door te berekenen in consumptieprijzen is afgewezen. De huidige spelers in het voedselsysteem zitten hier niet op te wachten.
Echte waarde
Een alternatieve strategie is het inzetten op het belonen van werkelijke meerwaarde, True Value, een belonend systeem voor boeren die duurzaam voedsel èn waardevol landschap produceren. In deze alternatieve benadering produceren boeren naast voedsel ook landschapsdiensten. Zo verdient een extensieve en duurzame melkveehouder naast de verkoop van melk ook geld met het uitvoeren van natuurbeheer, het opslaan van CO2 in blijvend grasland of het verbeteren van de waterkwaliteit als gevolg van zijn manier van werken. Deze diensten verkoopt de agrarische ondernemer in eerste instantie aan overheden, vanwege de maatschappelijke meerwaarde.
De ondernemende overheid koopt deze maatschappelijke diensten als marktpartij. Zoals een gemeente het groenbeheer van de parken en plantsoenen inkoopt bij aannemers, kunnen provincies en rijksoverheden het landschapsbeheer van het landelijk gebied uitbesteden en inkopen bij duurzame agrarische ondernemers. Via een economische transactie, in plaats van een subsidie.
True Value heeft veel voordelen. Het is een bovenwettelijke en vrijwillige strategie en stimuleert duurzaam ondernemerschap en de vergroening van de economie. Boeren krijgen de kans om te ondernemen op maatschappelijk toegevoegde waarde en de kostprijsconcurrentie te verlaten. De agrariër heeft een lonkend perspectief in de vorm van een nieuwe rol en een nieuw verdienmodel als beheerder van het landelijk gebied. En door de marktdynamiek die hierop ontstaat worden minder-duurzame boeren uitgedaagd om zich ook te richten op het leveren van maatschappelijke diensten.
True Value is ook een goedkope strategie. Het belonen van boeren voor het creëren van maatschappelijke waarde met een duurzaam productiesysteem is goedkoper dan het betalen van de directe kosten van de milieuverontreiniging of de gezondheidszorg, en de indirecte kosten die zijn ontstaan door de stagnatie van de economie als gevolg van bijvoorbeeld de stikstofproblematiek. De stikstofcrisis kan op deze manier versneld, effectief en vrijwillig worden aangepakt. Voorkomen is goedkoper dan genezen.
Juist nu is het belangrijk om een True Value-strategie te organiseren. We zitten in een impasse met de stikstof, veel boeren zitten in onzekerheid en er is gebrek aan een lonkend perspectief voor de landbouw. Laten we boeren belonen voor hun maatschappelijke diensten en hen in hun kracht zetten als voedselproducenten èn beheerders van het landelijk gebied.
De eerste stappen worden al gezet. Er wordt al gewerkt aan financiële modellen voor maatschappelijke diensten, zoals landschapscertificaten, biodiversity credits of CO2-credits. Coöperatie de Landschapsboeren in Noord-Brabant neemt hierin het voortouw. En de Rabobank heeft True Value als streven opgenomen in de landbouwvisie voor 2040.
Meer weten over het onderzoek dat Biodiversity in Business naar dit vraagstuk heeft gedaan? Neem contact met ons op en wij sturen het rapport naar u toe.
